IV Niedziela Adwentu
21-12-2019
Wygląda na to, że punktem wspólnym dzisiejszej liturgii jest proroctwo wypowiedziane przez Izajasza (PIERWSZE CZYTANIE), które w końcu się realizuje (EWANGELIA). Sprawa jest jednak o wiele bardziej skomplikowana.
Oto dwie różne decyzje. Obie podjęte w rozpaczliwym położeniu. Obie podjęte przez prawdziwych mężczyzn, niewahających się wziąć odpowiedzialności za swój wybór. Obie tak trudne, że wydaje się, iż nie ma dobrego wyjścia.
Achaz bierze pod uwagę wszystkie kalkulacje, bada możliwe scenariusze. Józef powtarza ten proces z jedną różnicą: do rozważań, jaką decyzję podjąć, dodaje słowo Boga.
Bóg obdarzył człowieka darem podejmowania decyzji. To nieudawana prerogatywa: odtąd człowiek ma prawo powiedzieć Bogu „nie”. Z tego powodu między decyzjami Achaza i Józefa jest diametralna różnica. W pierwszym wypadku Bóg nie mógł nic zrobić. W drugim – nastąpiło największe wydarzenie w dziejach ludzkości.
PIERWSZE CZYTANIE
Achaz. Człowiek na „nie” • Iz 7, 10-14
Kiedy człowiek mówi Bogu „nie”, Bóg szanuje jego decyzję. Ale w zanadrzu jest już nowy scenariusz. Pan nie porzuci wielkiego planu zbawienia ludzkości.
KSIĘGA: Izajasza • AUTOR: Proto-Izajasz • CZAS POWSTANIA: II poł. VIII w. przed Chr. • KATEGORIA: wydarzenie • MIEJSCE AKCJI: Jerozolima • CZAS AKCJI: 735 –732 r. przed Chr. • BOHATEROWIE: Bóg, Izajasz, Achaz
Z KSIĘGI EMMANUELA • Przypomnijmy, że w kolejne niedziele adwentu słuchamy fragmentów najdłuższej księgi Starego Testamentu, Księgi Izajasza. Dziś wracamy do pierwszej jej części, autorstwa tzw. Pierwszego Izajasza. Usłyszymy kolejne proroctwo z Księgi Emmanuela • Pamiętajmy, że obejmuje ona wyrocznie z pierwszych lat misji prorockiej Izajasza. Charakteryzuje się tym, że zapowiada Mesjasza, Emmanuela, Księcia Pokoju, którego Bóg obiecuje swojemu ludowi w niespokojnych latach wojen z sąsiadami. Rozpoczyna się opisem powołania Izajasza.
PIERWSZA MISJA IZAJASZA • Usłyszymy fragment opisu wydarzenia, które następuje bezpośrednio po powołaniu Izajasza. To pierwsza misja proroka. Była ona związana z wojną syro-efraimską i trudnym położeniem królestwa Izraela. W jej wyniku (patrz: BIBLIJNY INSIDER) • Izajasz został posłany do króla Achaza ze słowami pokrzepienia, w sytuacji gdy przeciwnicy postanowili jego zgubę. „Nic z tego, tak się nie stanie” – oświadcza przez Izajasza Bóg. Wymaga tylko jednego: uwierzenia Mu.
PANNA POCZNIE I PORODZI • Bóg po raz drugi kieruje słowo do Achaza. Usłyszymy to przesłanie, jak również odpowiedź Achaza i komentarz proroczy Izajasza • Dlaczego właśnie dziś Liturgia Słowa podaje nam te słowa? Gdyż zawierają jedno z najważniejszych proroctw mesjańskich zapowiadających Chrystusa, który będzie poczęty w łonie Dziewicy. To na to proroctwo powoła się św. Mateusz opisujący bliskie narodzenie Chrystusa.
NAJWAŻNIEJSZE CYTATY
Pan sam da wam znak
Oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel
TRANSLATOR
Oto panna pocznie i porodzi syna (Iz 7, 14) • Almah to hebrajskie słowo oznaczające młodą, niezamężną, ale zdolną do zamążpójścia kobietę (inne starożytne greckie przekłady: Aquila, Symmachus, Teodocjan: neanis [Prz 30, 19; Rdz 24, 43; Wj 2, 8; PnP 1, 3; 6, 8]).
• W pierwszej interpretacji almah to żona Achaza, Abijja (2 Krl 18, 2), która urodzi mu Ezechiasza (734/733 r. przed Chr.). Interpretacja ta była znana już od czasów Justyna. Śmietana i miód, które ma spożywać chłopiec, to także aluzja do jego królewskich korzeni.
• Septuaginta oraz Wulgata przełożyły almah jako „dziewica” (gr. parthenos, łac. virgo). W tej interpretacji zdanie to zawiera zapowiedź mesjańską. Jest ona zresztą obecna już w literaturze targumicznej, czyli w aramejskich tłumaczeniach Starego Testamentu, które powstają po powrocie Izraela z Babilonii (po 538 r. przed Chr.). Jedynym cudem są tu narodziny dziecka, a więc musi ono być Mesjaszem. W ten sposób komentatorzy od czasów starożytnych widzą tu zapowiedź Mesjasza, którym dla chrześcijan jest Syn Boży, Jezus.
BIBLIJNY INSIDER
Na czym polegało trudne położenie Achaza?
• Natarcie Asyrii • Miało to związek z wojną syro-efraimską (735 –732 r. przed Chr.). Król Asyrii Tiglat-Pileser III w 735 r. walczył z królestwem Urartu. Obległ stolicę i pod jej murami postawił swoją statuę. W innych państwach, Samarii i Aramie uformowała się przeciwko niemu koalicja. Przeszkodą do stworzenia spójnego frontu było stojące po stronie Asyrii królestwo Judy. Władcy Syrii i Samarii postanowili zatem usunąć prawowitego króla Achaza i zastąpić go Tabeelem. W ten sposób koalicja antyasyryjska zostałaby wzmocniona.
• Dylemat Achaza • Achaz znajduje się w rozpaczliwym położeniu. Od północy nadciągają królowie Samarii i Damaszku. Achaz przegrywa walki na północ od Jerozolimy. Oprócz tego buntuje się Edom i powstają Filistyni. Co z Jerozolimą? Jest zagrożona. Achaz przygotowuje się do oblężenia. To w tej sytuacji Izajasz kieruje do króla wezwanie: „Proś o znak”.
• Odmowa • Achaz odmawia. Dlaczego? Wyjaśnienie znajdziemy w Drugiej Księdze Królewskiej (patrz: 2 Krl 16, 7 –9). Mając do dyspozycji wejście do koalicji antyasyryjskiej bądź wzmocnienie sojuszu z Asyrią, Achaz wybrał to drugie. Zebrał złoto i srebro, oddał się pod opiekę króla asyryjskiego, Izrael stał się wasalem Asyrii. W istocie Achaz odrzucił Boga Izraela i wybrał innych bogów, którzy mieli go wybawić.
• Konsekwencje • Tiglat-Pileser podporządkuje sobie Samarię i Damaszek w trzech kolejnych wyprawach w latach 734 –732. Zdobędzie Tyr, Sydon, miasta Filistei. Wtargnie także do ziemi Izraela. Ceną wybranej strategii będzie przyjęcie bogów Asyrii za swoich. W Świątyni Jerozolimskiej stanie posąg Marduka.
ZWRÓĆ UWAGĘ
Wówczas w Jerozolimie rozegrał się prawdziwy dramat. Dramat historii zbawienia. Na czym polegał?
• Hipokryta • Achaz nie chce prosić Boga o znak, ponieważ nie wierzy w Jego interwencję. Swoją niewiarę pokrywa udawaną pobożnością: Nie będę wystawiał Pana na próbę – mówi. W istocie rozejrzał się już za innymi bogami i oddał się pod opiekę króla asyryjskiego.
• Zdeterminowany Bóg • Bóg jest zdegustowany postępowaniem króla. Sam daje znak. Dziewica ma począć syna i wbrew tradycji to matka ma nadać imię dziecku. To zapowiada jego szczególną rolę. Jego imię, Emmanuel („Bóg z nami”), zapewnia o Bożej obecności • Twaróg, śmietana i miód – to nawiązanie do obrazów Ziemi Obiecanej, dostatku, który ma zastąpić czas wojny i ubóstwa (patrz: Wj 3, 8; Jr 11). To także znak obfitości czasów mesjańskich (patrz: Iz 32, 15; Ps 72, 16).
• Mesjasz • Proroctwo w warstwie pierwotnej może zapowiadać narodziny syna Achaza, Ezechiasza, jednego z najlepszych królów Judy, który odnowi Przymierze z Panem. Równocześnie jednak swoimi lekkomyślnymi sojuszami z Egiptem ściągnie on na siebie gniew i najazdy asyryjskie. Zapowiedź Emmanuela z powodu niedoskonałości Ezechiasza otwiera się na interpretację w Chrystusie (patrz: TRANSLATOR). Warto wiedzieć, że sens założony przez Boga (a nie wprost przez ludzkiego autora), który staje się widoczny dopiero po czasie, nazywamy w hermeneutyce biblijnej sensem pełniejszym.
(Ps 24 (23), 1-2. 3-4. 5-6)
Refren: Przybądź, o Panie, Tyś jest Królem chwały.
Do Pana należy ziemia i wszystko, co ją napełnia, świat i jego mieszkańcy. Albowiem On go na morzach osadził i utwierdził ponad rzekami.
Kto wstąpi na górę Pana, kto stanie w Jego świętym miejscu? Człowiek rąk nieskalanych i czystego serca, † który nie skłonił swej duszy ku marnościom i nie przysięgał fałszywie.
On otrzyma błogosławieństwo od Pana i zapłatę od Boga, swego Zbawcy. Oto pokolenie tych, którzy Go szukają, którzy szukają oblicza Boga Jakuba.
•
PSALM
Przybądź Panie do siebie! • Ps 24,1-6
Tylko taki, według Psalmu 24, może „wstąpić na Górę Pana”. „Ręce nieskalane” i brak przywiązania do marności to konsekwencje dobrych decyzji.
PSALM 24 • AUTOR: lewita • CZAS POWSTANIA: powygnaniowy, po 538 r. przed Chr.
PSALM NA WEJŚCIE • Odmawiający codzienną liturgię godzin bardzo dobrze znają Psalm 24, będący jednym z psalmów wezwania. Podobnie jak Psalm 15 – Psalm 24 kwalifikuje się do tzw. liturgii wejścia, która według komentatorów mogła odbywać się przed bramami Świątyni Jerozolimskiej. Stojący tam wierni, pielgrzymi kierowali do kapłanów prośbę o wstęp na teren sanktuarium. Ci z kolei przypominali prawa obowiązujące wstępujących, a dotyczące osobistej świętości, obowiązków wobec Boga i bliźnich. Restrykcje związane z prawem wstępu na teren Świątyni potwierdzają wykopaliska w Świątyni Jerozolimskiej, znalezione tablice, na których zabrania się poganom przekraczania wyznaczonych granic miejsc świętych. Świętość Boga domaga się świętości wiernych.
WSTĄPIĆ NA GÓRĘ • Usłyszymy dziś trzy strofy psalmu. W pierwszej autor chwali Boga Stwórcę. Trzecia nawiązuje do adwentowego oczekiwania, gdy mówi o Bogu jako Królu całej ziemi. Zwróćmy uwagę na drugą strofę, gdzie pada pytanie: Kto wstąpi na górę Pana? To nawiązanie do tematu liturgii słowa, która zestawia Achaza i św. Józefa – pierwszy nie słuchał Boga, drugi podjął działanie zgodne z Jego Słowem.
NAJWAŻNIEJSZE CYTATY
Kto wstąpi na górę Pana?… Człowiek rąk nieskalanych i czystego serca
Czytanie z Listu Świętego Pawła Apostoła do Rzymian
Paweł, sługa Chrystusa Jezusa, z powołania apostoł, przeznaczony do głoszenia Ewangelii Bożej, którą Bóg przedtem zapowiedział przez swoich proroków w Pismach świętych. Jest to Ewangelia o Jego Synu – pochodzącym według ciała z rodu Dawida, a ustanowionym według Ducha Świętości pełnym mocy Synem Bożym przez powstanie z martwych – o Jezusie Chrystusie, Panu naszym. Przez Niego otrzymaliśmy łaskę i urząd apostolski, aby ku chwale Jego imienia pozyskiwać wszystkich pogan dla posłuszeństwa wierze. Wśród nich jesteście i wy, powołani przez Jezusa Chrystusa. Do wszystkich przez Boga umiłowanych, powołanych świętych, którzy mieszkają w Rzymie: łaska wam i pokój od Boga, Ojca naszego, i Pana Jezusa Chrystusa!
Oto Słowo Boże.
•
DRUGIE CZYTANIE
Ewangelia: spełnione pisma • Rz 1,1-7
Rozpoczęcie Listu do Rzymian. Święty Paweł przedstawia siebie krótko: „przeznaczony do głoszenia Ewangelii”. A potem tłumaczy, na czym wyjątkowość tej Ewangelii polega.
KSIĘGA: List do Rzymian • NADAWCA: św. Paweł • ADRESACI: wspólnota chrześcijańska w Rzymie • CZAS POWSTANIA: 57 –58 r. • MIEJSCE POWSTANIA: Korynt
SUMMA TEOLOGICZNO-PASTORALNA • Wracamy do Listu do Rzymian, najdojrzalszego pisma św. Pawła, nazywanego przez niektórych traktatem teologicznym lub summą teologiczną Pawła. Jest to niewątpliwie jego najbardziej dopracowane pismo, lecz należałoby je raczej nazwać summą pastoralną • Apostoł jako głosiciel Ewangelii zbiera w nim całość swojego doświadczenia i myśli. W precyzyjnej wypowiedzi używa zarówno judaistycznych, jak i greckich metod retoryki i argumentacji. Na poparcie swoich tez przytacza także ogromną liczbę cytatów ze Starego Testamentu. Główne tematy, które Paweł podejmuje, to: grzech i śmierć, zbawienie, łaska, usprawiedliwienie. Apostoł jest też bardzo zainteresowany tematem Izraela: jego rolą i miejscem w historii zbawienia.
NAJWAŻNIEJSZA EWANGELIA • Słuchamy dziś samego początku listu, pierwszych jego wersetów. Jest to „adres”, uroczyste pozdrowienie Pawła skierowane do Rzymian. Zwróćmy uwagę na to, w jaki sposób apostoł przedstawia się mieszkańcom stolicy imperium. Istotna z punktu widzenia pozostałych czytań jest geneza Ewangelii, o której Paweł wspomina. To ona jest najważniejsza, Paweł tylko ją głosi. Zauważmy, że wyjątkowość Ewangelii św. Paweł wyjaśnia przede wszystkim tym, iż jej sercem jest osoba Zmartwychwstałego, w którym spełniają się wszystkie Boże obietnice i proroctwa.
NAJWAŻNIEJSZE CYTATY
Łaska wam i pokój od Boga, Ojca naszego, i Pana Jezusa Chrystusa
Jest to Ewangelia o Jego Synu – pochodzącym według ciała z rodu Dawida
BIBLIJNY INSIDER
• Wypełnienie proroctw • W adresie Listu do Rzymian Paweł prezentuje się jako apostoł, głosiciel Ewangelii zapowiedzianej w pismach prorockich. Treścią tej Ewangelii jest postać Syna, pochodzącego z rodu Dawida, będącego wypełnieniem proroctw i obietnic Bożych dotyczących królewskiej dynastii. Przypomnijmy, że jednym z proroctw, które wypełniają się w Jezusie, jest tekst o Emmanuelu (patrz: PIERWSZE CZYTANIE).
• Syn Boży • Chrystus to szczególny potomek Dawida. Swą naturą przekracza pozostałych władców. On jest prawdziwym Synem Bożym: nie w takim sensie, w jakim „dzieckiem Boga” nazywał się monarcha czy każdy Izraelita. To Syn, który dzieli z Bogiem naturę.
• Oczekiwany Mesjasz • Cała ludzkość mogła rozpoznać w Chrystusie Boga w momencie Jego zmartwychwstania. Wówczas Bóg objawił (to znaczy: ukazał przed oczyma świata) prawdziwą naturę Syna. W tym sensie należy rozumieć czasownik horidzo, który w drugim czytaniu został przetłumaczony jako „ustanowił”. Chrystus nie został obdarzony przez Boga bóstwem dopiero w momencie zmartwychwstania. Moment zmartwychwstania to szczególna godzina, w której Ojciec ukazał wobec całego świata tożsamość Chrystusa, odbicia Jego istoty, prawdziwego Boga, Syna, którego wiąże z Ojcem jedyna i wyjątkowa relacja synowska. Na takiego Mesjasza czekała cała ludzkość.
• Wyjątkowe zmartwychwstanie • Wyjątkowość tej relacji potwierdza fakt, że Ojciec wskrzesza Syna, nie pozwalając, by panowała nad nim śmierć. Dlaczego zmartwychwstanie miałoby decydować o wyjątkowości Chrystusa, skoro według Bożego planu oczekuje ono każdego wierzącego? Rzeczywiście w I w., w czasach, w których żyje Paweł, wiara w zmartwychwstanie, wydaje się być dość powszechna. To, co stało się z Jezusem, wykracza jednak daleko poza ówczesny horyzont wiary. Po pierwsze, zmartwychwstanie, którego oczekiwali Żydzi, objąć miało wszystkich sprawiedliwych (dlatego właśnie Mateusz opisuje otwierające się groby i zmarłych, którzy je opuszczają po śmierci Jezusa, cf. Mt 27,52). Po drugie, miało się ono dokonać na końcu czasów i było preludium sądu ostatecznego i zwycięstwa Boga nad grzechem i śmiercią (dlatego właśnie Marta w Ewangelii Jana odpowiada Panu – „wiem, że mój brat (Łazarz) zmartwychwstanie w czasie ostatecznym”, cf. J 11,24). Jezus umierający na krzyżu i powstający z martwych jako jedyny sprawiedliwy to wydarzenie niezwykłe i nieoczekiwane. Zapowiada i otwiera drogę do zmartwychwstania dla wszystkich wierzących (1 Kor 15,20).
Słowa Ewangelii wg św. Mateusza
Z narodzeniem Jezusa Chrystusa było tak. Po zaślubinach Matki Jego, Maryi, z Józefem, wpierw nim zamieszkali razem, znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego. Mąż Jej, Józef, który był człowiekiem prawym i nie chciał narazić Jej na zniesławienie, zamierzał oddalić Ją potajemnie. Gdy powziął tę myśl, oto anioł Pański ukazał mu się we śnie i rzekł: «Józefie, synu Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki; albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło. Porodzi Syna, któremu nadasz imię Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów». A stało się to wszystko, aby się wypełniło słowo Pańskie powiedziane przez proroka: Oto Dziewica pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emmanuel, to znaczy „Bóg z nami”. Zbudziwszy się ze snu, Józef uczynił tak, jak mu polecił anioł Pański: wziął swoją Małżonkę do siebie.
•
EWANGELIA
Człowiek, który słuchał Boga • Mt 1,18-24
Wydarzenia sprzed narodzenia Jezusa św. Mateusz pokazuje z perspektywy św. Józefa. Na czym polega jego mądrość, dzięki której Bóg mógł przeprowadzić historię zbawienia?
EWANGELISTA: św. Mateusz • CZAS POWSTANIA: 70 – 80 r. • KATEGORIA: wydarzenie • CZAS AKCJI: ok. 30 r. • MIEJSCE AKCJI: Nazaret • BOHATEROWIE: Józef, Anioł Pański • WERSJE: brak
BEZPOŚREDNIE PRZYGOTOWANIE • Dopiero w czwartą niedzielę adwentu liturgia bezpośrednio wprowadza nas w czas świąt Bożego Narodzenia. Przypomnijmy: we wcześniejsze niedziele Ewangelie pokazywały już dorosłego Jezusa, w pełni swej działalności, a lektura Słowa Bożego przygotowywała nas na paruzję bądź osobiste przyjęcie Boga w naszym życiu. Ostatni tydzień adwentu to czas, w którym śledzimy historię narodzenia Jezusa.
JAK NARODZIŁ SIĘ JEZUS • Tylko dwie Ewangelie przedstawiają sceny sprzed narodzenia Jezusa oraz Jego dzieciństwo: św. Łukasza i św. Mateusza. Usłyszymy dziś relację św. Mateusza. Warto zwrócić uwagę, że w przeciwieństwie do Ewangelii Łukasza, gdzie w centrum stoi Maryja, tu głównym bohaterem jest św. Józef i historię narodzenia Jezusa obserwujemy z jego perspektywy.
FIAT JÓZEFA • Usłyszymy zatem szczególnej dramaturgii historię św. Józefa. Zwróćmy uwagę na jej dwa etapy, dwie decyzje męża Maryi: pierwszą, którą podejmuje w wyniku rozważań przeprowadzonych we własnym sercu (patrz: BIBLIJNY INSIDER), i drugą, diametralnie inną, po Bożej interwencji. Zauważmy, że u Mateusza to dzięki fiat Józefa, dzięki otwartości na słowo Boga, wypełnią się proroctwa. Bóg przeprowadzi swój scenariusz.
NAJWAŻNIEJSZE CYTATY
Józef uczynił tak, jak mu polecił Anioł Pański
Józefie, synu Dawida, nie bój się
Z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło
BIBLIJNY INSIDER
Mateusz wyraźnie pokazuje, że proroctwo o Emmanuelu z Księgi Izajasza (które usłyszeliśmy w pierwszym czytaniu) realizuje się w Chrystusie. Liturgia słowa zestawia dziś historię z Jerozolimy z tą z Nazaretu – stają obok siebie Achaz i Józef.
• Mrok historii • Zarówno proroctwo skierowane do Achaza, jak i Słowo Boże adresowane do Józefa przychodzą w trudnym okresie historii Izraela. W VIII w. przed Chrystusem Królestwo Południowe jest zagrożone najazdem, a jeszcze bardziej rządami poganina Achaza. Gdy Jezus przychodzi na świat, Izraelem rządzi nie mniej pogański Herod Wielki. Mesjasz wyłania się z mroku historii nasyconej niebezpieczeństwem, wojnami i brakiem wiary.
• Bóg sam działa • W obu historiach Bóg sam daje znak. Czyni tak wobec niewiary Achaza, który jako silny monarcha postanawia poszukać sobie ziemskich sojuszy, nie chce oprzeć się na Panu. Bóg daje znak także Józefowi, który powodowany sprawiedliwością szuka własnego rozwiązania dla dramatycznych kolei swojego związku z Maryją. Jakkolwiek byśmy interpretowali działanie Józefa, jest ono oparte na ograniczonych ludzkich przesłankach. Dla ocalenia historii zbawienia Bóg interweniuje w Nazarecie z taką samą determinacją, z jaką czynił to osiemset lat wcześniej w Jerozolimie.
• Motywacja Józefa • Jaka jest motywacja Józefa, który zamierza oddalić Maryję? Można wymienić co najmniej trzy możliwe scenariusze: według pierwszego chce się rozwieść ze swoją małżonką podejrzaną o zdradę w okresie narzeczeńskim (zaszła w ciążę). Wobec złamania umowy małżeńskiej i narażenia na szwank swojego honoru jako przyszłego męża Józef nie może pozostać obojętnym. Prawo wręcz nakazuje mu taką małżonkę oddalić. W drugim scenariuszu Józef sam chce się usunąć, zwalniając Maryję po cichu ze zobowiązań małżeńskich, tak by mogła ułożyć sobie życie z wybrankiem jej serca. Wreszcie trzeci scenariusz może sugerować, że Józef domyśla się Bożej obecności w tej historii. Z tego powodu boi się wziąć do siebie Maryję. Do tego lęku odwołuje się anioł, prosząc, by jej nie opuszczał.
• Józef to nie Achaz • W historii, która rozegrała się w Nazarecie, Józef, przyszły ojciec Mesjasza, zachowa się diametralnie inaczej niż ojciec narodu, Achaz. Chociaż obu łączy męskie, zdecydowane działanie, Józef pozostaje do końca otwarty na Słowo Boga. Dzięki tej otwartości i odwadze Jezus otrzyma królewskie pochodzenie z rodu Dawida. Dzięki Józefowi wypełnią się proroctwa. Na świat przyjdzie Emmanuel, którego zapowiadał Izajasz.
żródło: stacja7.pl oraz www.warszawa.archidecezja.pl